उपेक्षित पुस्तकांचे जग
साप्ताहिक ‘चपराक’
वाचणार्‍याची वाचनाची तहान कमी होत जाते किंवा त्याचं वाचन क्रमश: निवडक, ‘सिलेक्टिव्ह’ व्हायला लागतं तसं विविध पुस्तकांशी वाचकाचा संपर्क तुटायला लागतो. पुस्तकं उपेक्षित-दुर्लक्षित राहतात त्याचं हे एक कारण आहे. लेखक म्हणून मला अशा उपेक्षित पुस्तकांच्या दुनियेबद्दल कुतुहल आहे. विविध तर्‍हेचं जगणं समजावून घेण्यासाठी मी कोपर्‍या कोपर्‍यातल्या पुस्तकांकडे वळतो. बरचसं आश्चर्यकारक, विलक्षण असं हाती लागतं. सांगणार्‍याच्या सांगण्यामागच्या ऊर्जेचा मी मान राखतो, कथनाचा आदर करतो. सिलेक्टिव्ह वाचणार्‍यासारखी झापडं डोळ्याला मग लागत नसतात. ’बहुरत्ना वसुंधरा’ हे सत्य त्यामुळे समजतं. तुमचं कुतुहल जिवंत राहतं आणि तेच महत्त्वाचं.
योगानंदांचं ’ऍन ऑटोबायोग्राफी ऑफ अ योगी’ हे पुस्तक आता उपेक्षित म्हणता येणार नाही. या पुस्तकाचा मराठी अनुवाद आता उपलब्ध व्हायला लागलेला आहे. परंतु मूळ इंग्रजी पुस्तक, तेही सुरूवातीच्या आवृत्तीतलं मला असंच दिल्लीला फूटपाथवर उपलब्ध झालं. तत्पूर्वी या पुस्तकाबद्दल मी क्वचित ऐकून होतो. हे पुस्तक हाती पडल्यानंतर एक विलक्षण थरार मला अनुभवाला मिळाला. यातील मजकूर तुम्हाला एका विलक्षण अशा पातळीवर घेऊन जातो. प्रामाणिकपणे सांगायचं झालं तर या पुस्तकातील अनेक मजकूराबाबत अविश्‍वास दाखविण्याचा मोह होतो पण रूढ आणि चाकोरीबद्ध जगण्याच्या पलीकडे जे काही असेल त्याकडे बघण्याची संधी या पुस्तकाने दिलेली असते हे विसरता येत नाही. इथे आपण अद्भुताला स्पर्श करतो. इथे आपण अविश्‍वसनीयतेला स्पर्श करतो. लौकिक जीवनाचा जो परीघ आहे त्या परीघाच्या बाहेर असणार्‍या द्रव्याला आपण स्पर्श करतो आणि एका वेगळ्या विश्‍वाचा आपल्याला थोडा परिचय होतो. हे पुस्तक आता दुर्मिळ राहिलेलं नाही, पण रद्दीत सापडलेली पहिली आवृत्ती मला थरारून टाकणारी होती.
स्वामी कृष्णानंद यांचं ’ट्रू एक्सपिरिंयन्सेस’ हे आठशे पानी इंग्रजी पुस्तक मात्र निश्‍चितच उपेक्षित मानता येईल. एकोणीसशे त्रेसष्ठ साली याची पहिली आवृत्ती प्रकाशित झाली. स्वामी कृष्णानंद यांनी भारतभर साधना काळात प्रवास केला. त्यांना आलेले अनुभव त्यांनी या पुस्तकात ग्रंथित केलेले आहेत. मनुष्यजीवनाचा छेद घेऊन त्या अन्वये माणसाचं अनोखं दर्शन हे पुस्तक आपल्याला घडवतं. हे पुस्तक असंच, उपेक्षित पुस्तकांच्या शोधयात्रेत हाती लागलेलं आहे. सर्वसामान्य वाचक आणि मानवजीवन शास्त्राचे अभ्यासक या पुस्तकाच्या वाटेला जाणार नाहीत. काहीएक सांप्रदायिक श्रद्धेने हे पुस्तक जवळ बाळगतील पण कितपत वाचतील याबद्दल शंका आहे. लेखक या नात्याने मला, अशा पुस्तकांचं मोठं कुतूहल वाटू लागतं. माणूस समजून घ्यायचा असेल तर असं परीघाच्या बाहेरचं देखील वाचलं पाहिजे. या पुस्तकाने मनुष्य जीवनाचे अनोखे दर्शन घडविले आहे. उपरोल्लिखित योगानंदांचे पुस्तक आणि त्या पाठोपाठ हे कृष्णानंदांचे पुस्तक, ही दोन्ही पुस्तके विलक्षण म्हणावी लागतील. तर्कदुष्टता बाजूला ठेवून निखळ कुतुहलाने या पुस्तकांकडे बघत राहणं श्रेयस्कर असतं. सत्य म्हणून जे काही आहे त्या पलीकडे देखील सत्य असलंच पाहिजे इतका शोध जरी आपल्याला लागला तरी ती आपल्यासाठी उपलब्धीच मानावी लागेल.
- भारत सासणे, पुणे
9422073833
साप्ताहिक ‘चपराक’, पुणे
वाचणार्‍याची वाचनाची तहान कमी होत जाते किंवा त्याचं वाचन क्रमश: निवडक, ‘सिलेक्टिव्ह’ व्हायला लागतं तसं विविध पुस्तकांशी वाचकाचा संपर्क तुटायला लागतो. पुस्तकं उपेक्षित-दुर्लक्षित राहतात त्याचं हे एक कारण आहे. लेखक म्हणून मला अशा उपेक्षित पुस्तकांच्या दुनियेबद्दल कुतुहल आहे. विविध तर्‍हेचं जगणं समजावून घेण्यासाठी मी कोपर्‍या कोपर्‍यातल्या पुस्तकांकडे वळतो. बरचसं आश्चर्यकारक, विलक्षण असं हाती लागतं. सांगणार्‍याच्या सांगण्यामागच्या ऊर्जेचा मी मान राखतो, कथनाचा आदर करतो. सिलेक्टिव्ह वाचणार्‍यासारखी झापडं डोळ्याला मग लागत नसतात. ’बहुरत्ना वसुंधरा’ हे सत्य त्यामुळे समजतं. तुमचं कुतुहल जिवंत राहतं आणि तेच महत्त्वाचं.
योगानंदांचं ’ऍन ऑटोबायोग्राफी ऑफ अ योगी’ हे पुस्तक आता उपेक्षित म्हणता येणार नाही. या पुस्तकाचा मराठी अनुवाद आता उपलब्ध व्हायला लागलेला आहे. परंतु मूळ इंग्रजी पुस्तक, तेही सुरूवातीच्या आवृत्तीतलं मला असंच दिल्लीला फूटपाथवर उपलब्ध झालं. तत्पूर्वी या पुस्तकाबद्दल मी क्वचित ऐकून होतो. हे पुस्तक हाती पडल्यानंतर एक विलक्षण थरार मला अनुभवाला मिळाला. यातील मजकूर तुम्हाला एका विलक्षण अशा पातळीवर घेऊन जातो. प्रामाणिकपणे सांगायचं झालं तर या पुस्तकातील अनेक मजकूराबाबत अविश्‍वास दाखविण्याचा मोह होतो पण रूढ आणि चाकोरीबद्ध जगण्याच्या पलीकडे जे काही असेल त्याकडे बघण्याची संधी या पुस्तकाने दिलेली असते हे विसरता येत नाही. इथे आपण अद्भुताला स्पर्श करतो. इथे आपण अविश्‍वसनीयतेला स्पर्श करतो. लौकिक जीवनाचा जो परीघ आहे त्या परीघाच्या बाहेर असणार्‍या द्रव्याला आपण स्पर्श करतो आणि एका वेगळ्या विश्‍वाचा आपल्याला थोडा परिचय होतो. हे पुस्तक आता दुर्मिळ राहिलेलं नाही, पण रद्दीत सापडलेली पहिली आवृत्ती मला थरारून टाकणारी होती.
स्वामी कृष्णानंद यांचं ’ट्रू एक्सपिरिंयन्सेस’ हे आठशे पानी इंग्रजी पुस्तक मात्र निश्‍चितच उपेक्षित मानता येईल. एकोणीसशे त्रेसष्ठ साली याची पहिली आवृत्ती प्रकाशित झाली. स्वामी कृष्णानंद यांनी भारतभर साधना काळात प्रवास केला. त्यांना आलेले अनुभव त्यांनी या पुस्तकात ग्रंथित केलेले आहेत. मनुष्यजीवनाचा छेद घेऊन त्या अन्वये माणसाचं अनोखं दर्शन हे पुस्तक आपल्याला घडवतं. हे पुस्तक असंच, उपेक्षित पुस्तकांच्या शोधयात्रेत हाती लागलेलं आहे. सर्वसामान्य वाचक आणि मानवजीवन शास्त्राचे अभ्यासक या पुस्तकाच्या वाटेला जाणार नाहीत. काहीएक सांप्रदायिक श्रद्धेने हे पुस्तक जवळ बाळगतील पण कितपत वाचतील याबद्दल शंका आहे. लेखक या नात्याने मला, अशा पुस्तकांचं मोठं कुतूहल वाटू लागतं. माणूस समजून घ्यायचा असेल तर असं परीघाच्या बाहेरचं देखील वाचलं पाहिजे. या पुस्तकाने मनुष्य जीवनाचे अनोखे दर्शन घडविले आहे. उपरोल्लिखित योगानंदांचे पुस्तक आणि त्या पाठोपाठ हे कृष्णानंदांचे पुस्तक, ही दोन्ही पुस्तके विलक्षण म्हणावी लागतील. तर्कदुष्टता बाजूला ठेवून निखळ कुतुहलाने या पुस्तकांकडे बघत राहणं श्रेयस्कर असतं. सत्य म्हणून जे काही आहे त्या पलीकडे देखील सत्य असलंच पाहिजे इतका शोध जरी आपल्याला लागला तरी ती आपल्यासाठी उपलब्धीच मानावी लागेल.
- भारत सासणे, पुणे
9422073833
साप्ताहिक ‘चपराक’, पुणे
No comments:
Post a Comment