सुवर्णाक्षरे

आम्ही हप्त्यावर जगतो!
आम्ही हप्त्यावर जगतो! खरंच शीर्षक वाचून गोंधळात पडलात ना? म्हणाल काय बिनधास्त आहे. उघड उघड सांगते की आम्ही हप्त्यावर जगतो. अहो सत्य हे कटू असतं. खरं ते शेवटी खरंच असतं. मग नाकारायचं कशाला? म्हणून खरंच सांगते की आम्ही हप्त्यावर जगतो. ओ... पण आता लक्षात आलं की तुम्ही का दचकलात ते! अहो तुम्हाला अभिप्रेत असलेल्या हप्त्यांवर नाही मी बोलत. हप्त्यांशी संबंधित कुठल्याही खात्यात मी नोकरी करत नाही.
आम्ही साधी सरळ, मध्यमवर्गीय माणसं. हप्ता हा शब्द मी इन्स्टॉलमेन्ट या इंग्रजी शब्दाचा अनुवाद घेतला आहे.
आपण मध्यमवर्गीय माणसं धड गरीब म्हणवून घेऊ शकत नाही वा श्रीमंतीचं सोंग आणू शकत नाही. खर्च आणि जमा यांचा ताळमेळ साधताना नाकी-नऊ येतात. आपण मध्यमवर्गीय असलो तरी स्वप्ने मध्यमवर्गीयांचीच पडतील असे नाही. आपल्या स्वप्नभरार्‍या उत्तुंग असतात. आवश्यक वस्तुंचा तर कधी श्रीमंती थाटाच्या राहणीची हौस आपल्यालाही असतेच. मग ही स्वप्नं वास्तवात उतरवायची म्हणजे मग आपल्याला गरज पडते ती हप्त्यांची! या हप्त्यांच्या सोयीमुळेच आपली स्वप्नं वास्तवात येण्यात मदत होते.
‘घर’ प्रत्येकाचं भावविश्‍व! आपलं स्वत:च्या मालकीचं घर असावं असं प्रत्येकाचं स्वप्न असतं. प्रत्येकाकडे स्वत:च्या मालकीचं घर असतंच असं नाही. गरीब असो वा श्रीमंत... दोघांचंही स्वप्न! पण घर बांधायचं, घर घ्यायचं म्हणजे वास्तवात महाकठीण कर्म! म्हणूनच तर म्हणतात ना ‘घर पहावं बांधून अन् लग्न पहावं करून’ लग्नाचं काय, लग्न हे नोंदणी पद्धतीने करून खर्चाला फाटा देऊन कमी खर्चात, सुधारकी थाटात करता येतं पण घराचं असं नाही. घर बांधण्यासाठी असे शॉर्टकट नाहीत. अशावेळी घराचे स्वप्न वास्तवात आणण्यासाठी आपण आधार घेतो तो कर्जाचाच. कर्ज काढून आपण आपल्या स्वप्नातल्या सारखा बंगला नाही पण किमान स्वत:चं घर म्हणून दोन छोट्या खोल्या बांधू शकतो! छोटेखानी फ्लॅट घेऊ शकतो आणि आयुष्यभर कर्जाचे हप्ते फेडत राहतो म्हणजे आपण जगतो की नाही हप्त्यांवर?
घर तर झालं पण घराला घरपण नको का? घराला घरपण येतं ते माणुसकीनं, मायेनं. वस्तुंनी नव्हे. हे अगदी सत्य आहे; पण घरासाठी काही वस्तू आणाव्यात असं वाटतच. मिक्सर, फ्रीज, ओव्हन ह्या गोष्टी स्वयपाक घराच्या प्राण म्हटलं तरी चालेल. मग घरात त्याबरोबरच सोफा, टीव्हीही हवाच. ह्या गोष्टी एकदम रोख घ्यायला कशा जमणार? मग जिथे सुलभ हप्त्यावर वस्तू मिळतात अशा ठिकाणी जाऊन सुलभ हप्त्यावर वस्तू खरेदी करायच्या मग काही आवश्यक तर काही चैनीच्या वस्तू आणून आपली हौस भागवायची. पहिल्या वस्तूचे हप्ते फिटले की लगेच दुसरी वस्तू हप्त्यावर आणायची. अशाप्रकारे घेतला वसा टाकू नये... हप्त्याचा नेम चूकवू नये. हे व्रत आपण नेमाने चालवतो व हप्त्याचं चक्र चालू ठेवतो. पूर्वी म्हणायचे की ‘रीण काढून सण करू नये’ पण आता रीण काढणे हे गरज होऊन बसले आहे; मग काय जगतो की नाही आपण हप्त्यावर.
हप्त्याचा महिमा असा आहे. हप्त्यावर हल्ली काय मिळत नाही? फ्रीज, टिव्ही, वॉशिंगमशीन, स्कूटर, कार ह्या वस्तू तर मिळतातच पण आरोग्य तपासणी, कपडे, मुलांची ट्युशन फी हे सुद्धा हल्ली हप्त्यावर फेडता येतं. हप्त्याच्या महिमांपासून सर्व परिचीत आहेत. त्यामुळे ग्राहक व विक्रेता दोन्ही खूष! तळागाळातल्या लोकांमध्ये सर्व क्षेत्रात ही हप्ते योजना चालू आहे. परवा तर गंमतच झाली. दिवाळी अंकाची वर्गणी भरण्यासाठी मी एका वाचनालयात गेले तर तेथील संयोजक सांगत होते की आपल्याकडे एकदम वर्गणी न भरता हप्त्यांवर वर्गणी देण्याची सोय आहे. आहे की नाही सगळं वातावरण हप्तेमय...
अशाप्रकारे घराचा हप्ता, फ्रीजचा हप्ता, टीव्हीचा हप्ता, गाडीचा हप्ता, संगणकाचा हप्ता देत देत आम्ही हप्त्यांवर जगतो. ‘उतू नये मातू नये घेतला वसा टाकू नये’ तसा आम्ही हा हप्ता वसा चालू ठेवतो आणि पहिल्या घेतलेल्या वस्तूचा हप्ता संपत आला की दुसरी वस्तू लगेच हप्त्याने घेतो आणि हप्ता वसा चालू ठेवतो.
हल्ली सगळंच मिळतं हप्त्यावर. वस्तू घ्या हप्त्या-हप्त्याने पण जगताना मात्र जगू नका हप्त्या-हप्त्याने... जगताना जगण्याचा निर्भेळ भरभरून आनंद घ्या.
साप्ताहिक 'चपराक' पुणे 
-सुवर्णा जाधव, मुंबई